کابل برق از مهم‌ترین بخش‌های هر سیستم الکتریکی است و از کوچک‌ترین پروژه‌های خانگی گرفته تا بزرگ‌ترین پروژه‌های صنعتی از آن استفاده میشود. اما اگر بخواهید یک کابل برق خریداری کنید، ممکن است از تنوع بالای انواع سایز کابل برق سردرگم شوید. چگونه می‌توان بهترین سایز کابل برق را انتخاب کرد و اصلا این سایز بر چه اساس بیان میشود و چه اهمیتی دارد؟ در این مقاله همه چیز را راجع به اندازه مناسب کابل برق با هم بررسی می‌کنیم.
کابل برق چیست؟
کابل برق برای انتقال جریان الکتریکی از یک نقطه به نقطه دیگر استفاده میشود. این کابل‌ها عموماً شامل یک هسته مرکزی از مواد هادی و یا فویل فلزی هستند که برای انتقال جریان استفاده می‌شوند. انواع کابل برق دارای لایه‌های محافظتی مانند لایه عایق نیز هستند که جلوی خطرات احتمالی مانند نشت برق، خوردگی و آسیب‌های مکانیکی را می‌گیرد. کابل برق در انواع مختلف و با ظرفیت‌ها و قدرت‌های مختلف تولید میشود و در صنایع مختلف از جمله برق، الکترونیک، انرژی، ساختمان و حمل و نقل استفاده‌های فراوانی دارد.
انواع کابل برق و کاربرد آنها
کابل‌های تک رشته و چندرشته
کابل تک رشته‌ای از یک سیم و یک لایه پوشش خارجی تشکیل شده است. سیم، یک هادی با قطر ضخیم است که توسط عایق محافظت میشود. این نوع کابل برای لوازم خانگی از تلویزیون گرفته تا یخچال و جاروبرقی و اتصالات ساده استفاده میشود. در مقابل کابل چند رشته‌ای را داریم که همانطور که از نام آن پیداست، حاوی بیش از یک رشته سیم در داخل عایق پوشش است. این نوع کابل می‌تواند دو، سه یا پنج رشته‌ای نیز باشد. این کابل‌ها اگرچه انعطاف کمتری و قطر کمتری دارند، اما در برابر تغییرات سریع دما و تنش‌های مکانیکی مقاومت بیشتری دارند. از طرفی ظرفیت برق کلی آنها نیز نسبت به کابل چند رشته بیشتر است. از کابل چند رشته برای ماشین آلات سنگین و کاربردهای صنعتی استفاده میشود.
کابل‌های گرد یا دور
کابل‌های گرد که به کابل دایره‌ای نیز معروف هستند، رایج‌ترین نوع کابل‌های برق هستند. آنها از چندین هادی تشکیل شده‌اند که در یک غلاف گرد قرار گرفته‌اند. این کابل‌ها انعطاف پذیر هستند و برای کاربردهای مختلف از جمله توزیع برق، روشنایی و انتقال داده مناسبند. کابل‌های گرد بر اساس پوشش سیم آنها طبقه بندی‌های مختلفی دارند:
الف) کابل عایق پی وی سی
انواع کابل برق با عایق پلی وینیل کلراید (PVC) به دلیل مقرون به صرفه بودن و تطبیق پذیری ساده با محیط‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع کابل مقاومت خوبی در برابر رطوبت، مواد شیمیایی و سایش دارد. کابل‌های گرد با عایق پی وی سی معمولا در سیم کشی‌های مسکونی، لوازم خانگی و تاسیسات برق عمومی استفاده میشود.
ب) کابل‌های عایق لاستیکی:
انواع کابل برق با عایق لاستیکی بسیار انعطاف پذیر و بادوام هستند و برای کاربردهایی که نیاز به خم شدن یا حرکت مکرر دارند ایده آل هستند. این کابل‌ها در برابر گرما، روغن و شرایط آب و هوایی مقاومت بسیار خوبی از خود نشان می‌دهند. از کابل‌های با پوشش عایق لاستیکی معمولا در صنایعی مانند معدن، ساخت و ساز و تولید استفاده میشود.
کابل‌های تخت یا مسطح
کابل مسطح یا تخت که به آن کابل نواری نیز گفته میشود، از چندین هادی عایق شده تشکیل شده است که در کنار هم در یک پیکربندی مسطح قرار گرفته‌اند. این کابل‌ها معمولا برای سیم کشی داخلی دستگاه‌های الکترونیکی و سیستم‌های کامپیوتری استفاده می‌شوند. انواع کابل برق تخت به دلیل طراحی فشرده‌‌ای که دارند امکان استفاده کارآمد از فضا و نصب آسان را فراهم می‌کنند و در مواردی که صرفه جویی در مصرف فضا مهم است، بهترین انتخاب محسوب میشود.
کابل‌های فلزی یا غیرفلزی
کابل‌ها می‌توانند پوسته‌های مختلفی داشته باشند. دقت کنید که این جا منظور از پوشش غلافی است که روی رشته‌های سیم کشیده میشود و با روکش سیم متفاوت است. پوسته چیزی است که روی رشته‌های رسانای به هم تابیده قرار می‌گیرد و هدف آن هم یکنواخت کردن سطح خارجی رسانا و میدان روی آن است که از تخلیه بار احتمالی بین رسانا و عایق جلوگیری میشود. این بخش می‌تواند از مواد فلزی یا نیمه فلزی تشکیل شود که گروه دوم در واقع نیمه‌رسانای خاص هستند.
عوامل مؤثر بر روند انتخاب سایز کابل برق
نحوه و مکان نصب کابل
اولین نکته مهم هنگام انتخاب انواع سایز کابل برق، نحوه و مکان نصب آن است زیرا این موضوع مستقیما بر بارگذاری بیش از حد کابل تأثیر می‌گذارد. به طور کلی، هرچه محل نصب کابل‌ها محصورتر باشند، ممکن است نیاز به استفاده از یک کابل بزرگتر داشته باشید تا اطمینان حاصل کنید که می‌تواند جریان را تحمل کند و اجازه اتلاف گرما را بدهد. در غیر این صورت کابلی که استفاده می‌کنید ممکن است خیلی زود داغ شده و دچار مشکل شود.
نوع کابل
نوع کابل نیز بر سایز بهینه آن تاثیر می‌گذارد. به طور مثال عایق روکش کابل می‌تواند از مواد مختلفی ساخته شود. هر یک از این مواد دمای کاری مخصوص خودش را دارد و بنا بر همان عدد، سایز مناسب کابل می‌تواند تغییر کند. همچنین کابل تک رشته‌ای نسبت به کابل چند رشته‌ای راحت‌تر می‌تواند گرما را دفع کند، به همین دلیل هم ظرفیت حمل جریان بالاتری دارد و ممکن است سایزهای کوچک‌تر از آن هم کافی باشد.
افت ولتاژ
افت ولتاژ کاهش ولتاژی است که هنگام عبور جریان از کابل به دلیل مقاومت آن اتفاق می افتد. افت بیش از حد ولتاژ می تواند منجر به عملکرد ضعیف دستگاه ها و تجهیزات الکتریکی شود، بنابراین باید قبل از خرید انواع کابل برق، به افت ولتاژ آن دقت کنید. اما ارتباط افت ولتاژ با سایز کابل برق چیست؟ به عنوان یک قاعده کلی انتخاب کابلی با سطح مقطع بزرگتر می‌تواند به کاهش افت ولتاژ کمک کند.
دما و شرایط محیط
دمای محیط استاندارد 30 درجه سانتی‌گراد در هوای آزاد یا 15 درجه در زیر زمین در نظر گرفته میشود. همانطور که بالاتر هم اشاره شد، مسیر کابل و تهویه به طور مستقیم بر شرایط کاری انواع کابل برق تاثیر می‌گذارد. اگر انحراف از دمای استاندارد یا میزان رطوبت و مواردی از این قبیل وجود داشته باشد، باید یک ضریب تصحیح برای باری که کابل شما انتظار می‌رود تحمل کند اعمال کنید. هرچه دمای محیط شما نسبت به استاندارد بالاتر باشد، برای حمل بار مورد نیاز به کابل بزرگ‌تری نیاز خواهید داشت.
نحوه سایزبندی کابل برق
در سیستم متریک از میلیمتر مربع (mm² ) برای بیان انواع سایز کابل برق استفاده میشود. این عدد اشاره به سطح مقطع کابل دارد. نمونه‌هایی از سایز بندی در سیستم متریک و کاربردهای آنها عبارتند از:
۱.۵ میلی متر مربع
این اندازه سیم معمولاً برای مدارهای روشنایی عمومی، لوازم خانگی کوچک و کاربردهای کم مصرف استفاده میشود. این اندازه سیم اغلب در تاسیسات سیم‌کشی مسکونی و تجاری یافت میشود.
۲.۵ میلیمتر مربع
این سطح مقطع برای مدارهای روشنایی بزرگتر، موتورهای کوچک و پریزهای برق مناسب است. این اندازه سیم معمولا در کاربردهای مسکونی و تجاری استفاده میشود که در آن تقاضاهای عبور جریان بالاتری مورد انتظار است.
۴ میلیمتر مربع
اندازه‌ی ۴ برای کاربردهای با توان متوسط مانند واحدهای تهویه مطبوع یا آبگرمکن برقی استفاده میشود و معمولاً در تأسیسات مسکونی و تجاری سبک یافت میشود.
۶ میلیمتر مربع
سیم اندازه ۶ مناسب برای بارهای سنگین‌تر مانند مدارهای روشنایی پرقدرت، موتورهای بزرگتر و اجاق‌های برقی است و با توجه به اندازه جریانی که عبور می‌دهد، این سیم اغلب در کاربردهای صنعتی و تجاری استفاده میشود.
۱۰ میلی متر مربع
سایز کابل برق ۱۰ برای کاربردهای سنگین مانند ماشین آلات صنعتی یا موتورهای بزرگ استفاده میشود. این اندازه سیم معمولا در تنظیمات صنعتی که جریان‌های بالاتری مورد نیاز است مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲۵ میلیمتر مربع
برای کاربردهای پرقدرت مانند توزیع برق یا ماشین آلات سنگین به جریان‌های بالاتر نیاز است و در آن این سایز کابل برق استفاده میشود. این اندازه سیم معمولاً در تأسیسات صنعتی و تجاری که بارهای توان قابل توجهی وجود دارد استفاده می شود.
توجه به این نکته مهم است که این نمونه‌ها اندازه سیم‌های رایج و کاربردهای معمول آنها را نشان می‌دهند. با این حال، در نظر گرفتن عواملی مانند محدودیت‌های افت ولتاژ، دمای محیط، الزامات کاربردی خاص، و قوانین و مقررات پروژه‌ی خاص نیز در تصمیم‌گیریبسیار موثر است. اگر برای به قسمت خریدسیم و کابل برق مشاهده کنید، می‌بینید که معمولا از دو عدد برای نشان دادن انواع سایز کابل برق استفاده میشود. یکی از این اعداد همان سطح مقطع است که در بالا به آن اشاره شد و دیگری تعداد رشته سیم در کابل را نشان می‌دهد. به طور مثال، کابل ۱۴×۲ که یکی از کابل‌های پرفروش الفبای برق است،کابلی با سطح مقطع ۱۴ میلیمتر مربع و حاوی دو رشته سیم است.
جدول سایزبندی کابل های برق
در جدول زیر می‌توانید تعدادی از اندازه‌ی سطح مقطع‌های رایج انواع کابل برق را به همراه جریان و قطر متناسب با آنها مشاهده کنید.
جمع بندی
در این مقاله با انواع سایز کابل برق، موارد استفاده و کاربردها و نحوه انتخاب بهترین سایز کابل برق برای مصارف مختلف آشنا شدیم. با در نظر گرفتن کاربرد خود، نوع کابل برق از نظر جنس و نوع مدار و محیطی که در آن قرار است از کابل استفاده کنید، می‌توانید انتخاب مناسب را داشته باشید. همچنین می‌توانید از جدول انتخاب سایز کابل، بهترین مورد را انتخاب کنید. در سایت الفبای برق می‌توانید انواع کابل با سایزهای مختلف را بررسی کنید و با خواندن توضیحات کامل، بهترین گزینه را خریداری کنید.
سوالات متداول
چرا اندازه کابل مهم است؟
اندازه مناسب کابل برای اطمینان از انتقال ایمن و کارآمد برق بسیار مهم است. کابل‌های خیلی کوچ می‌توانند منجر به گرم شدن بیش از حد، افت ولتاژ و خطرات احتمالی آتش‌سوزی شوندو کابل‌های بیش از حد بزرگ نیز پرهزینه و ناکارآمد خواهند بود.
چه عواملی بر اندازه سیم تأثیر می‌گذارند؟
اندازه مدار مناسب (که آمپر را تعیین می‌کند) توسط عوامل متعددی از جمله بار برنامه ریزی شده روی مدار، تعداد پریزها یا وسایل روشنایی و طول مدار تعیین میشود. با توجه به این عوامل سایز مناسب سیم تعیین میشود.
آیا اندازه سیم بر انتقال جریان تأثیر می‌گذارد؟
افت توان یا از دست دادن خط در یک سیم به طول سیم، اندازه و جریان عبوری از سیم بستگی دارد. سیم های بزرگتر مقاومت کمتری دارند و می توانند توان بیشتری را بدون تلفات زیاد انتقال دهند.
